رجوع به رمال و فالگیر در میان شهروندان ایرانی، حداقل در یک دهه اخیر، افزایش یافته است. همه‌گیری کرونا و اضطراب و نگرانی از شرایط پر ابهام فعلی هم به این گرایش دامن زده است. بر اساس آخرین آمار وزارت بهداشت در سال ۹۳، ده درصد جمعیت ایران دست‌کم سالی یک بار نزد فالگیر و رمال می‌روند.

گسترش فقر و بیماری، افزایش سرقت، نگرانی وحشت، ناامیدی از آینده، رویکرد هیجان‌محور، نداشتن مهارت برای حل معضلات و تلاش برای رهایی از اضطراب و ترس، از عمده دلایل گرایش بخشی از مردم به خرافات، فالگیری، و رمل و اسطرلاب در ایران است.

در این مسیر، مردم تنها نیستند و حتی مقام‌های حکومتی نیز به دنبال بازکردن گره‌های سیاسی و اقتصادی کشور از طریق رمالان و فالگیرها بوده‌اند.

رئیس سازمان نظام روان‌شناسی و مشاوره و رئیس مرکز تشخیص و پیشگیری از جرایم سایبری پلیس فتا ناجا، سال گذشته از افزایش فعالیت فالگیران در فضای مجازی در دوران کرونا خبر دادند. به گفته این دو مقام رسمی، دلیل اصلی آن چیزی جز به نیاز و تلاش برای دست آوردن نتیجه مطلوب و سریع برای رهایی از شرایط رمزآلود کرونا و مشکلات ناشی از آن‌ها نیست.

اقدام به رمالی، دعانویسی، فال چهره، ارتباط با اجنه، فال سرکتاب قرآنی، فال برنج، دعای مجرب، انجام طلسم و ابطال سحر، فال چایی، فال قهوه، فال ترکیبی آینده، جفت بودن ستاره بخت و بخت‌گشایی، پیش‌بینی اتفاقات آینده، فال رسیدن دو عاشق و بسیاری از رمز‌و‌راز خوانی‌های فریبنده دیگر، در سال‌های اخیر در فضای مجازی رشد فزاینده‌ای داشته است. البته مردم ایران به‌ دلیل اعتقادات مذهبی خود، به استخاره از قرآن و به‌نوعی دعانویسی، از سال‌های دور اعتقاد راسخ داشته‌اند.

ولی روی دیگر برخی از این تبلیغات سودجویانه، مقاصدی مثل فروش داروهای غیرمجاز، خرید و فروش مواد مخدر و مشروبات الکی، برقرار کردن رابطه جنسی، یا ایجاد تصادفات ساختگی و کلاهبرداری از شرکت‌های بیمه بوده است که همه در پوشش فال و طالع‌بینی در این سال‌ها در ایران صورت‌گرفته است.

در سال ۱۳۹۶در نجف‌آباد اصفهان یک باند ۱۸ نفره که تحت پوشش فالگیری و رمالی با ایجاد تصادفات ساختگی به کلاهبرداری از شرکت‌های بیمه اشتغال داشتند، دستگیر شدند. این گروه به کلاهبرداری به مبلغ ۶۰۰ میلیارد ریال از شرکت‌های بیمه در شهرستان نجف‌آباد اعتراف کردند.

این اعتقادات هنوز در لایه‌های بسیار سنتی در جامعه ایرانی قابل ‌مشاهده است. حتی در دوره‌ای از تاریخ سیاسی ایران از ارتباط مقام‌های دولتی و حکومتی در کشور با رمال‌ها و «اجنه» پرده‌برداری شد.

در جامعه و کشوری که گمان می‌رود مردم‌ آن باید از اعتقادات قوی مذهبی برخوردار باشند، برعکس خرافه رواج بسیاری دارد و بازار رمالی و فالگیری‌اش حتی بین سران مملکت داغ است. البته در سال‌های اخیر شهروندان ایرانی به فالگیری بیشتر از دعانویسی و استخاره از قرآن علاقه نشان داده‌اند.

ارتباط رؤسای قوا و بزرگان سیاسی ایران با «اجنّه»

افراد رمال و اسطرلابی از زمان ریاست‌جمهوری محمود احمدی‌نژاد در ایران نقش پررنگ‌تری در سیاست‌بازی کردند. «بشقاب خالی امام زمان»، «صندلی خالی امام زمان»، «سجاده خالی امام زمان»، «آسفالت راه ظهور (اتوبان قم - جمکران)»، «هاله نور»، و...، همه در ادبیات محمود احمدی‌نژاد و بعضی حامیان او مطرح شد.

مجتبی ذوالنوری، نماینده مجلس شورای اسلامی، در ۲۰ اردیبهشت ۹۶ طی نطق میان‌دستور خود در مجلس، از مراجعه همسر حسین فریدون، همسر برادر رئیس‌جمهوری نزد فالگیری در قم و پرداخت ۱۰ میلیارد تومان به فالگیر بابت دستمزد خبر داد که در منزل آن رمال دستگیر شده بود. این خبر هیچگاه توسط حسن روحانی تکذیب نشد.

پیش از آن هم ارتباط حکومتی‌ها با رمال‌ها خبرساز شد. یکی از معروف‌ترین این رمال‌ها، عباس غفاری است. مردادماه ۱۳۹۰، محسنی اژه‌ای، سخنگوی قوه قضاییه، اعلام کرد: «دو جن‌گیر دولتی بازداشت شده‌اند و پرونده آن‌ها در دست رسیدگی است.»

عباس غفاری یکی از آن جن‌گیرها بود که در محاکمه اولیه به اعدام محکوم شد، ولی حکم او به هشت سال زندان کاهش یافت. غفاری در ابتدای سال ۹۲ و کمتر از یک سال پس از بازداشت، آزاد شد.

افزایش فال‌های قهوه بدون طعم مجازی

بسیاری از حساب‌های کاربری در فضای مجازی به تبلیغ رایگان فالگیری می‌پردازند. پلیس می‌گوید بسیار از این حساب‌های کاربری مجازی به‌قصد کلاهبرداری و اخاذی فعالیت می‌کنند. ولی آیا فالگیری و طالع‌بینی و رمالی در فضای مجازی جرم است؟

قانون‌گذار فالگیری و طالع‌بینی را که منجر به رد مال و پول شود، مصداق کلاهبرداری دانسته و برای آن مجازات تعیین کرده است. در مورد جرم بودن آن فرقی بین دنیای واقعی و فضای مجازی وجود ندارد، زیرا همین فالگیری‌ها می‌تواند زمینه‌ساز جرایم دیگری نظیر سرقت، تجاوز به عنف و قتل باشد.

آگهی‌هایی که با ادعای حل مشکلاتی مانند بیکاری، ازدواج، طلاق، افزایش مهر و محبت و دیگر مشکلات مشتریان خود را جلب می‌کنند. از فال احساسی و کاری پنجاه هزارتومانی آغاز می‌شود و گاهی برای ازبین‌بردن طلسم و جادو تا پنج میلیون هم هزینه‌بر می‌شود.

برخی از این صفحات آموزش فال تاروت را از طریق واتس‌آپ تبلیغ می‌کنند. هزینه دوره‌های آموزشی دو میلیون تومان و قیمت جزوه‌های مکمل آموزشی هم دویست تومان است.

بر اساس گزارش مرکز تشخیص و پیشگیری از جرایم سایبری پلیس فتا ناجا، در سال ۹۸، تعداد ۱۳۴۶ مورد از صفحه‌های اینستاگرامی و کانال‌های تلگرامی فعال در حوزه فالگیری توسط این نیرو رصد شد که این آمار پس از شیوع ویروس کرونا در کشور، افزایش یافته است.

دلیل اصلی افزایش حساب‌های مجازی مربوط به فالگیری و طالع‌بینی در دوران کرونا، قرنطینه بودن خانواده‌ها در منزل به‌منظور رعایت فاصله‌گیری اجتماعی و گرایش بیشتر به فضای مجازی، و تعطیلی برخی از مشاغل و ایجاد اختلافات خانوادگی ناشی از کرونا عنوان شد. انسان بنا به غریزه، در شرایط ابهام و ترس و گاهی برای غلبه بر ناتوانی از تغییر در مسیر زندگی خود یا کاهش اضطراب، تلاش می‌کند تا هراس و ابهام را با استفاده از شیوه‌های مختلف کاهش دهد. فال‌گیری و کف‌بینی و توسل به ماوراء‌الطبیعه نیز یکی از همین روش‌ها است. تمایل به دریافت پاسخ سریع برای دستیابی به نتیجه دلخواه، دلیل استفاده از رمال و فال‌گیر و طالع‌بین به‌جای روان‌شناس و مشاوره گرفتن است.

فال و فالگیری در دنیا

فالگیری و بازکردن سرکتاب و رمالی، نه تنها در ایران، که در بسیاری از کشورهای دنیا طرف‌داران بسیاری دارد. چین شناخته‌شده‌ترین کشور دنیا در خصوص فالگیری و طالع‌بینی است. هنر باستانی فال چهره در این کشور شهرت بسیار دارد و به زمان «امپراطور زرد» بازمی‌گردد. چین کشوری است پر از رسوم خرافی.

در طول تاریخ، مردم در تمام دنیا به امید دانستن ناشناخته‌ها، به ستاره‌ها و الگوهای ابرها خیره شده‌اند، قطرات فلز مذاب را موشکافی کرده‌اند، احشاء و اندرون حیوانات را بررسی کرده‌اند، دست‌ها، پاها و صورت خود را به پیشگویان سالخورده نشان داده‌اند، و حتی پنیر لخته شده را زیرورو کرده‌اند. از شرق تا غرب، بسیاری از مردم به‌نوعی از پیشگویی اعتقاد دارند.

روش‌های متداول مورداستفاده در فالگیری در اروپا و آمریکا را می‌توان ستاره‌خوانی، طالع‌بینی هورا، آونگ‌خوانی، احضار روح، خواندن برگ‌های جامانده چای در فنجان یا ته‌مانده‌های قهوه (فال چای و قهوه)، فال ورق، خواندن ورق تاروت، و خواندن کره کریستال عنوان کرد.

در اروپا هیچ جا به‌اندازه رم به پیشگویی علاقه‌مند نبوده است. فالگیران زن رومی به نام «دراباردی» قرن‌ها به پیشگویی اشتغال داشتند. به احتمال زیاد، کولی‌های رومی هنر باستانی کف‌بینی را به گوشه و کنار اروپا منتقل کرده‌اند.

فال چای و قهوه نیز در اروپای شرقی رونق داشته است که به احتمال زیاد توسط عرفای اهل تصوف از ترکیه به آن بخش جهان آورده شده است. 

در انگلستان، چای اولین‌بار در اواسط دهه ۱۶۰۰ از چین وارد آن کشور شد و همراه با آن، خواندن برگ‌های ته‌مانده فنجان چای با نام «فال چای» و «افسانه داخل فنجان» محبوبیت بسیاری یافت. 

در قرن پانزدهم و با ورود «ورق‌‌های بازی» به اروپا، طولی نکشید که گرفتن فال با آن ورق‌ها باب شد. خواندن ورق‌‌های تاروت هم از قرن نوزدهم در اروپا رواج یافت.

بعید به نظر می‌رسد که علاقه به فالگیری به این زودی در دنیا برچیده شود. تنها در ایتالیا تقاضا برای خدمات فالگیرها طی ده سال گذشته پنج برابر افزایش ‌یافته و هشت میلیارد یورو درآمدزایی داشته است. بشر همچنان می‌کوشد تا با یافتن روش‌های جدید و خلاقانه‌تر، راه‌هایی برای بازخوانی آینده نامشخص خود پیدا کند.